Pristupačnost
Časopis Nature 609, donosi rezultate mjerenja kratkodosežnih nukleonskih korelacija u izospinski zrcalnim jezgrama tricija i helija-3. Hall A kolaboracija izvela je kinematički inkluzivna trokoincidentna mjerenja preciznošću koja za red veličine nadmašuje sve dosadašnje eksperimentalne rezultate. Više o mjerenju može se pročitati u članku na kojem je jedan od koautora i Darko Androić, profesor pri Zavodu za eksperimentalnu fiziku, Fizičkog odsjeka PMF-a.
Vjerojatno ne postoji zagonetnija fizikalna sila od one koja drži nukleone: protone i neutrone, na okupu u atomskoj jezgri. U proteklih stotinu godina istraživanja izumljene su mnogobrojne eksperimentalne tehnike i ingeniozni teorijski modeli osmišljeni su da bi se osvijetlila priroda te kratkodosežne sile odgovorne za formiranje atomskih jezgara. Utrošeni su eoni računalnog vremena da bi se razbistrio bar djelić istine o privlačnoj nuklearnoj sili koja na malim udaljenostima nadjačava elektromagnetsko odbojno međudjelovanje koje je veoma jako na tim razdaljinama. Svaki puta, u svakom novom eksperimentu, svakim novim izračunom bio bi razotkriven tek dio tajne nuklearnog međudjelovanja; na naše upite nerijetko bismo dobivali tek djelomične odgovore da bi se pri tom često otvarala nova, još intrigantnija pitanja.
Jedno takovo istraživanje opisano je u časopisu Nature 609, 41-45 (2022). Članak od 31. kolovoza 2022. donosi rezultate mjerenja kratkodosežnih nukleonskih korelacija u izospinski zrcalnim jezgrama tricija, izotopa vodika, i 3-helijevog izotopa. Jezgre se razlikuju po tome da mogu kreirati jedan nn odnosno pp par dok im je broj mogućih np koreliranih nukleona isti. Slična mjerenja, ali na težim jezgrama (ugljik, željezo, olovo) ukazivala su na dvadesetorostruku prevalenciju np korelacije u odnosu na korelacije parova istih nukleona (pp, nn). No za male jezgre dosadašnja su mjerenja davala kontroverzne presumpcije s obzirom na relativno velike greške generirane metodama tih eksperimenata. Zahvaljujući unikatnoj spektrometarskoj postavi na Jlabu (Thomas Jefferson National Accelerator Facility), jedinstvenom elektronskom snopu velikog spektra energija (do 12GeV) te posebnom sustavu kriogenih meta Hall A kolaboracija izvela je kinematički inkluzivna trokoincidentna mjerenja preciznošću koja za red veličine nadmašuje sve dosadašnje eksperimentalne rezultate i utvrdila da je, za razliku od težih jezgara, učestalost raznorodno koreliranih nukleona (np) tek četiri puta vjerojatnija od onih istovrsnih.
Više o tehnici i rezultatima mjerenja može se pročitati u članku na kojem je jedan od koautora i Darko Androić, profesor pri Zavodu za eksperimentalnu fiziku, Fizičkog odsjeka PMF-a. Članak je zanimljiv i s obzirom da iako nedvosmisleno utvrđuje neke specifikume nuklearne sile kod lakših jezgara otvara i niz novih pitanja interesantnih ne samo za konvencionalno područje nuklearne fizike, već i za nova otkrića i modeliranja u području astrofizike i kozmologije.
